Tentoonstelling ''Het stalen wonder aan de Lek'', 150 jaar spoorbrug Culemborg

Cultureel centrum ''De Gelderlandfabriek''  in Culemborg heeft in 2018 wat te vieren. De locomotiefloods bestaat 150 jaar. Het monumentale pand waar vroeger een locomotief stond geparkeerd en waar nu café-restaurant una Volta onderdak heeft gevonden, werd destijds tegelijk gebouwd met de spoorbrug over de Lek. Dat landmark herdenken we natuurlijk eveneens. Onder de titel De Overspanning staan we uitvoerig stil bij anderhalve eeuw treinhistorie.

In 1839 werd de eerste Nederlandse spoorlijn in gebruik genomen, een traject tussen Amsterdam en Haarlem. Het spoorwegnet werd beetje bij beetje uitgebreid, maar het duurde nog dertig jaar voordat Utrecht en 's-Hertogenbosch via het spoor werden verbonden. Pas na 1860 was de techniek zo ver dat er bruggen konden worden gebouwd voor de grote rivieren. Toen in 1868 de brug over de Lek bij Culemborg in gebruik werd genomen, had Nederland meteen een record in handen. Met zijn overspanning van 157 meter was de 'Kuilenburgse brug' de langste spoorbrug ter wereld.

In hetzelfde jaar zetten de Staatsspoorwegen, de vervoerder in die tijd, langs Staatslijn H, zoals de lijn heet, een locomotiefloods neer. Die komt naast het station en heeft dezelfde bouwstijl. In de loods komt een locomotief te staan die de zware goederentreinen het hoge talud van de Lekbrug kan opduwen. Dat duurt tot de jaren 20 van de twintigste eeuw. Dan zijn de locomotieven sterk genoeg om het zonder 'hulploc' te doen en raakt de loods zijn functie kwijt.

De situatie nu
De oorspronkelijke spoorbrug doet dienst tot 1983 en wordt vervangen door het huidige exemplaar. Een fragment van de oude brug staat als monument naast de nieuwe. Het oude station is dan al tien jaar afgebroken. Maar de locomotiefloods doorstaat de tand des tijds. In 1936 komt het pand in bezit van meubelfabriek De Gelderland. Die bouwt achter de voormalige locloods de fabriekshal met de karakteristieke zadeldaken. Na ruim zestig jaar verlaat het bedrijf het oude complex waarna het leeg komt te staan en in verval raakt. Een groep creatieve jongeren betrekt de fabriek en behoedt het gebouw zo voor de ondergang. In 2013 wordt stichting De Gelderland opgericht om het complex te renoveren en een nieuwe bestemming te geven. De eerste fase is in 2016 gereed, waarop de Gelderlandfabriek de deuren opent. Hoewel het werk nog lang niet af is, valt de fabriek vanaf dag één in de smaak bij een breed publiek.

In de Gelderlandfabriek in Culemborg is nog tot 9 september een tentoonstelling te bezichtigen over de geschiedenis van de spoorbrug over de Lek, onder de naam  'Het stalen wonder aan de Lek'. Je word mee terug genomen in de tijd. Ontdek alles over de geschiedenis van de spoorbrug van Culemborg. Van bouwtekeningen op schaal en maquettes tot en met fotografisch werk van nu. Het is allemaal te zien in onze entree, op het pleintje en in de Flex (de ruimte aangrenzend aan het pleintje) tot 9 september 2018.