Restauratieprijs St. Historische Sluizen 2018 toegekend aan Bovenlandschesluis te Waalwijk

Op de 12de Nationale Sluizendag van de stichting Historische Sluizen en Stuwen Nederland (HSSN) zijn de jaarlijkse HSSN-prijzen voor goede restauraties van sluizen en stuwen uitgereikt.

De HSSN zet zich in voor behoud van bijzondere historische sluizen en stuwen. Dat doet zij o.a. door jaarlijks de HSSN-prijs uit te reiken voor de meest succesvolle restauratie van het afgelopen jaar. Op deze manier brengt de HSSN het belang van een goede restauratie onder de aandacht en wil de HSSN eigenaren en beheerders stimuleren zich in te zetten voor de zorgvuldige omgang met deze bijzondere categorie monumenten.

Toelichting prijswinnaar
Bovenlandschesluis bij Waalwijk (1900).
Eigenaar/beheerder: Waterschap Aa en Maas, ’s-Hertogenbosch.
Architect/adviesbureau: Royal Haskoning DHV, Amersfoort.
Aannemer: Heijmans Civiel B.V. Restauratie, Rosmalen.

]

Beschrijving
De Bovenlandschesluis maakt deel uit van de werken ten behoeve van de scheiding van Maas en Waal. Met het graven van de Bergsche Maas kreeg de Maas een eigen uitmonding, waardoor bovenstrooms minder problemen zouden ontstaan. Desondanks was het ook nodig dat het gebied ten zuidoosten van ’s-Hertogenbosch een goede afwatering kreeg. Daartoe werd het Afwateringskanaal ’s-Hertogenbosch-Drongelen gegraven. In de monding van dit kanaal kwam een uitwaterings- of keersluis.
Het Afwateringskanaal kruist het ten zuiden van de Bergsche Maas gelegen Oude Maasje. Dit water moest worden verbonden met het te graven Zuiderkanaal dat het oostelijke deel van het Oude Maasje verbond met een meer westelijk deel (de Bergsche Maas volgt ter plekke de bedding van het Oude Maasje). Tussen het oostelijke Oude Maasje en het Zuiderkanaal moest een inlaat- en uitwateringssluis komen. Om kosten te besparen werd besloten beide sluizen te verenigen tot één kunstwerk. Het oude Maasje loopt via vier sifons onder de uitwateringssluis in het Afwateringskanaal door naar de sluis in het Zuiderkanaal.

De uitwateringssluis in het Afwateringskanaal ’s-Hertogenbosch-Drongelen kreeg een grote doorstroomopening aan weerszijden geflankeerd door twee kleinere doorstroomopeningen, allen voorzien van hefschuiven. Daarnaast werd de grote opening ook nog voorzien van een stel vloeddeuren en een stel ebdeuren. De vier kleine openingen kregen 2 stel schotbalksponningen. De inlaat- en uitwateringssluis in het Zuiderkanaal werd voorzien van twee paar houten puntdeuren: eb- en voeddeuren. Naast deze sluis werden een stoomgemaal en een niet onaardige dienstwoning gebouwd.
Het kunstwerk is in de tweede oorlog zwaar gebombardeerd, waardoor de sluizen ernstige schade opliepen. De grote hefschuif in de middenopening is daarom in 1946 vervangen door de huidige stalen Stoney-schuif. Dit bijzondere schuiftype werd rond 1880 uitgevonden door de Ierse ingenieur F.G.M. Stoney en is in Nederland in de eerste helft van de 20ste eeuw meerdere keren toegepast. Bij dit schuiftype wordt de waterdruk overgebracht via een rolwagen die tussen de schuif en de aanslag in de wand is opgehangen. In 1985 werden het gemaal en de dienstwoning gesloopt. Rond die tijd werden ook drie van de vier sifons afgesloten en over de uitwateringssluis een nieuwe en bredere betonnen plaatbrug gelegd.

Restauratie
In 2017 onderging het sluiscomplex een grootscheepse restauratie.