Expositie 150 jaar Maliebaanstation, Utrecht

Het Maliebaanstation is één van de iconische gebouwen van de stad Utrecht en tevens entreegebouw van het Spoorwegmuseum. Dit jaar is het 150 jaar geleden dat de Hollandsche IJzeren Spoorweg-Maatschappij het station opende. Het Spoorwegmuseum viert dit jubileum met een uitgebreide tentoonstelling vanaf 25 april, waarbij wordt teruggeblikt op de bouw, de ontwikkeling van het station door de jaren heen en de mensen die er woonden en werkten.

Op 10 juni 1874 opende de Hollandsche IJzeren Spoorweg- Maatschappij een zijtak van de Oosterspoorlijn die van Hilversum naar Utrecht liep. Vlakbij de Maliebaan verrees een monumentaal station als opstapplaats voor de Utrechtse reizigers. De keuze voor de plek van het station had nog wat voeten in aarde. Het oorspronkelijk geplande tracé ging over de Singel en het Zocherplantsoen.

Dit leidde tot forse protesten van omwonenden en ook de gemeenteraad was tegen. De bezwaren richtten zich op verlies van wandelgroen, afsluiting van de vaarroute en stremming van het wegverkeer. ‘Met een spoorweg door ’t plantsoen verliest Utrecht zijn fatsoen’, dichtte iemand. Ook vreesde men overlast van ‘rollende en rookende locomotieven’. Buys Ballot van het KNMI op bolwerk Zonnenburg was bang voor verstoring van de meetapparatuur, terwijl de gevangenisdirecteur van Wolvenplein vreesde dat gevangenen door passerende treinen steeds aan de buitenwereld zouden denken en ‘ligter plannen tot ontvluchting beramen’. Uiteindelijk kwam men tot een alternatief tracé ten oosten van de Maliebaan met een station bij de Maliebrug tegenover Park Lepelenburg.

Aanvankelijk floreerde het station –je kon er opstappen op een rechtstreekse trein naar Parijs- maar gaandeweg verloor het station zijn belangrijke functie en werd het stil. Dichter F. Bordewijk omschreef in 1935 de sfeer in het station treffend als “een lijk boven aarde, dat vaak nog beklemmend onzen droom zal beheerschen”. In 1939 viel het doek en sloot het station voor reizigersvervoer. Het grotendeels verlaten Maliebaanstation wordt nog als rangeer- en goederenstation gebruikt, ook vindt het Bureau van Gevonden Goederen een onderkomen in het station. In de Tweede Wereldoorlog namen de Duitsers bezit van het Maliebaanstation met als zwarte bladzijde de deportatietransporten van Utrechtse Joden.

Na de oorlog werd besloten dat het Maliebaanstation de ‘blijvende behuizing’ van het Spoorwegmuseum zou worden. Op 28 november 1953 was het zover, voor een kwartje entree konden bezoekers een gedeelte van het nieuwe museum bezoeken. In november 1954 was het gehele museum klaar en vond de officiële opening plaats. In 2005 werd het station weer in authentieke staat teruggebracht en sindsdien fungeert het als monumentaal entreegebouw van het vernieuwde Spoorwegmuseum.

Tentoonstelling

De tentoonstelling ‘Maliebaanstation 150 jaar’ blikt terug op de historie, functie en ontwikkeling van het Maliebaanstation tot nu toe.