Jubileumpublicatie ''Bewaard en bewonderd'', 25 jaar Stichting Haags Industrieel Erfgoed
De Stichting Haags Industrieel Erfgoed (SHIE) bestaat vijfentwintig jaar en dat wordt o.a. gevierd met een publicatie. Deze draagt de zeer toepasselijke naam “Bewaard en Bewonderd”. Dankzij de niet aflatende inzet van de leden van SHIE is er veel bewaard gebleven, wat anders misschien niet het geval zou zijn geweest. Bewaren alleen is niet genoeg, het moet ook bewonderd kunnen worden in de vorm van tentoonstellingen, publicaties, excursies en behoud met herbestemming. Dat heeft de SHIE in ruime mate gedaan, zoals de honderd Haagvaarders die er tot nu toe verschenen zijn, de nodige boeken over specifieke bedrijven, gebouwen en industrie terreinen. Het jubileum boek geeft er een mooi overzicht van. Immers Den Haag wordt eerder in verband gebracht met ambtenaren en overheid dan met industrie. Echter in de achttiende eeuw was er reeds sprake van opkomende ambachtelijke bedrijven. De volgende eeuw bracht de grotere bedrijven, zoals ijzergieterijen, keramische industrie, melk- en broodfabrieken e.d. Het centrum werd te benauwd voor al deze nijverheid en men verplaatste zich langzamerhand naar de randen van de gemeente. Ook de aangrenzende gemeenten zoals Rijswijk, Voorburg en Leidschendam profiteerden hier van. Een volgende stap werd de ontwikkeling van een speciaal ontworpen industrie gebied (1890) de Laakhaven. Hier werd ook rekening gehouden met goede aan- en afvoer mogelijkheden over het water en per spoor. Sinds de komst van het vliegveld Ypenburg in de jaren dertig was er ook sprake van luchtvaart gerelateerde bedrijven. Verder bleek de PTT ook een belangrijke aanjager te zijn van innovaties op het gebied van telefoon en postsortering. Het bedrijf zorgde ook voor werkgelegenheid voor hoger opgeleiden.
Veel van de bedrijven zijn verdwenen, gefuseerd etc. Dat heeft ook met zich meegebracht dat er de nodige gebouwen, fabrieken verdwenen zijn. Echter er zijn ook nog de nodige juweeltjes te vinden zoals de gemeentelijke electriciteits fabriek, de oude tramremise van de HTM (thans museum) en de nodige kleine bedrijven. Verder is er nog een mooi voorbeeld van herbestemming, de voormalige sigaretten fabriek van Caballero.
De producten die in Den Haag gemaakt werden waren toch bekend in heel Nederland, zoals hopjes , Felix kattenbrood, Bonzo hondenbrood, de automatische suikerpot en de Solex.
Het laatste deel van het boek is gewijd aan uitingen van reclame zoals drukwerk, muurreclames, tegeltableaus, emaille borden , briefhoofden en de z.g. weggevertjes voor de consument. Hier denken we dan aan speldjes, sleutelhangers, boekjes en albums waar voor je plaatjes kon sparen. Dit gebeurde dan door aankoop van een specifiek product.
Het boek is bijzonder fraai vorm gegeven en voorzien van een groot aantal illustraties en is ook zeer goed leesbaar. Kortom een aanrader.
Koos Havelaar: Bewaard en bewonderd; industrieel erfgoed in de Haagse regio
Zutphen, De Walburg Pers, 2019. 176 p.; ills., lit. opgave
ISBN 9789462493223 / Prijs € 29,95